| نیوزیلند
New Zealand
نیوزیلند | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
| سرود ملی: خدا نیوزیلند را پاس بدارد | ||||||
 | ||||||
| پایتخت | ولینگتون ۴۱°۱۷′ جنوبی ۱۷۴°۴۶′ شرقی | |||||
| بزرگترین شهر | آوکلند | |||||
| زبان رسمی | زبان انگلیسی / زبان مائوری | |||||
| نوع حکومت | مشروطه پادشاهی | |||||
| نام حاکمان • ملکه • فرماندار کل | الیزابت دوم آناند ساتیاناند | |||||
| موارد منجر به تشکیل | ۲۶ سپتامبر ۱۹۰۷ | |||||
| مساحت | ||||||
| - | مساحت | ۲۶۸٬۶۸۰کیلومتر مربع (۷۵ام) | ||||
| - | آب‌ها (٪) | ۰٫۷ | ||||
| جمعیت | ||||||
| - | سرشماری | ۴٬۳۶۰٬۰۰۰ (۱۲۳ام) | ||||
| - | تراکم جمعیت | ۱۶٫۱/km۲ (۱۵۷ام) | ||||
| تولید ناخالص داخلی | (تخمین ۲۰۰۷) | |||||
| - | مجموع | ۱۲۸/۱ میلیارد دلار | ||||
| - | سرانه | ۳۰۲۳۴ دلار (۲۸ام) | ||||
| شاخص توسعه انسانی (۲۰۰۶) | ۰٫۹۰۷ (بالا) (۳ام) | |||||
| واحد پول | دلار نیوزیلند (NZ$) | |||||
| منطقه زمانی | (ساعت جهانی+۱۲) | |||||
| دامنه اینترنتی | .nz | |||||
| پیش‌شماره تلفنی | +۶۴+ | |||||
نیوزیلند یا زلاندِ نو کشوری در جنوب غربی اقیانوس آرام است، این کشور از دو جزیره بزرگ و تعداد زیادی جزیره کوچک تشکیل شده و مناطق خودمختار نیو، جزایر کوک، توکلائو و راس را هم در بر می‌گیرد.
نیوزیلند فاصله زیادی با دیگر خشکی‌های کره زمین دارد، به طوریکه استرالیا نزدیکترین همسایه این سرزمین در دو هزار کیلومتری آن قرار دارد، دریای میان این دو کشور به دریای تاسمان معروف است. نزدیکترین همسایگان این کشور از شمال جزایر تونگا، فیجی، نیوکالدونیا هستند.
بیشتر جمعیت نیوزیلند را مهاجران اروپایی (به‌ویژه بریتانیایی و ایرلندی) تشکیل می‌دهند. مهمترین اقلیت هم رنگین پوستان مائوری هستند که از هزار سال پیش ساکن این سرزمین شده‌اند، اقلیتهای کوچکتر ساکن نیوزیلند آسیایی‌ها و پولینزی‌ها هستند که بیشتر در شهرهای بزرگ سکونت دارند.
رئیس حکومت نیوزیلند ملکه الیزابت دوم است، فرماندار کل که با پیشنهاد پارلمان نیوزیلند انتخاب می‌شود، مسئولیت امضای قوانین را برعهده دارد، هرچند قدرت او و ملکه کاملاً تشریفاتی است و پارلمان که در انتخابات عمومی برگزیده می‌شود تنها مرجع قانون‌گذاری در کشور است ونخست‌وزیر را که در رأس قوه مجریه قرار می‌گیرد انتخاب می‌کند.
انگلیسی زبان اصلی بیش از نود و پنج درصد مردم این کشور و زبان رسمی نیوزیلند است. زبان مائوری دیگر زبان رسمی این کشور است.
محتویات
[نهفتن]تاریخ[ویرایش]
نخستین ساکنان نیوزیلند اقوام پولینزی ساکن جزایر اقانوس آرام بودند که در حدود قرن هشتم تا سیزدهم میلادی به این سرزمین رسیدند. پولینزی‌های نیوزیلند ملت و تمدن متمایزی را به نام مائوری تشکیل دادند و برخی از آنها با سفر به جزایر چاتهام تمدنی را در آن جزایر بنیان نهادند.
در ۱۶۴۹ آبل جانسون تاسمان دریانورد هلندی اولین اروپایی بود که در سواحل نیوزیلند فرود آمد. کشته‌شدن چند تن از ملوانان کشتی جانسون توسط مائوریها موجب شد که اروپایی‌ها علاقه‌ای به ارتباط دوباره با این جزیره نداشته باشند.
یکصد و بیست سال پس از سفر ناخدا جانسون، در سال ۱۷۶۹ جیمز کوک ناخدای بریتانیایی در حین سفرهای دریایی خود در اقیانوس آرام به نیوزیلند رفت و نقشه دقیقی از این جزیره کشید. ارتباط اروپایی‌ها و مائوریها پس از سفر جیمز کوک ادامه‌یافت، بسیاری از کشتی‌های ماهیگیری و تجاری اروپایی و امریکایی به این سرزمین رفته و در ازای فروش کالاهای خود به‌ویژه مصنوعات فلزی و اسلحه جات مایحتاج ضروری خود مانند آب آشامیدنی، پوست، آثار هنری، مواد غذایی و حتی گاهی سکس را از آنها دریافت می‌کردند.
مهاجرت به نیوزیلند از قرن نوزدهم آغاز شد. اولین مهاجران عمدتاً گروههای مذهبی از جمله انگلیکن‌ها، کاتولیکها، پرسبی‌ترین‌ها، متدیستها وباپتیست‌ها بودند که از انگلستان و اسکاتلند می‌آمدند. در سال ۱۸۴۰ قرارداد وایتانگی میان دولت بریتانیا و مائوریها این کشور را را تحت‌الحمایهبریتانیا و بخشی از این امپراتوری ساخت. در سال ۱۸۵۶ اولین دولت خودمختار در این کشور پاگرفت و در ۱۸۷۶ دولت مرکزی سراسر خاک جزیره را تحت تسلط خود درآورد.
نیوزیلند در سال ۱۹۰۷ استقلال خود را از بریتانیای کبیر کسب کرد. نیوزیلند پس از آن عضو اتحادیه کشورهای مشترک المنافع شد و سمت تشریفاتی ریاست حکومت را نیز همچنان در اختیار پادشاه بریتانیا گذاشت. جانشین پادشاه در زلاندنو فرماندار کل است که به توصیه نخستوزیر انتخاب می‌شود. این کشور در جنگ جهانی اول به عنوان حامی بریتانیا جنگید و «ارتش مشترک نیوزلند واسترالیا» یا به اختصار آنزاک در نبرد گالیپولی در ترکیه امروزی شرکت کرد. در مجموع بیش از هجده هزار نیوزیلندی در خلال جنگ جهانی اول کشته شدند. نیوزیلند در جنگ جهانی دوم هم جزء متفقین بود و با بازشدن پای آمریکایی‌ها به منطقه جزء هم‌پیمانان سیاسی و اقتصادی آمریکا در آمد و تا حدی به آمریکا نزدیک شد که ناخواسته درگیر جنگ ویتنام شد و همین امر اثرات عمیقی بر حیات سیاسی زلاندنو گذاشت. امروزه نیوزیلند نه فقط با بریتانیا و آمریکا بلکه با استرالیا، چین و ژاپن نیز روابط نزدیک و مناسبات اقتصادی گسترده‌ای دارد.
جغرافیا[ویرایش]
نیوزیلند یا به زبان مائوری آئوتئاروا (به معنی سرزمین ابرهای کشیده) کشوری است در اقیانوسیه واقع در آبهای جنوب غربی اقیانوس آرام و جنوب خاوری استرالیا. این کشور از دو جزیره اصلی شمالی و جنوبی و چند جزیره کوچک دیگر تشکیل شده‌است. زلاند نو کشوری است نسبتاً کوهستانی جزیره شمالی دارای منشا آتشفشانی است و آبفشانهای آن هنوز از فعالیت‌های آذرین حکایت می‌کنند. سرتاسر جزیره جنوبی را رشته کوههای آلپ جنوبی که ارتفاع قلل آن بالاتر از سه هزار متر است در بر گرفته و آب و هوای آن معتدل مایل به سرد و مرطوب و بارانی است و رو به جنوب از دمای آن کاسته شده و به سردی می‌گرود. جنگلهای بارانی آن توسط مهاجران اولیه پاکسازی شده و به کشتزارهای وسیع و چراگاههای پهناور تبدیل شده‌است.
بلندترین نقطه نیوزیلند قله کوک به ارتفاع ۳۷۶۴ متر است و عمده‌ترین رودخانه آن رودخانه وایکاتو است که درازای آن ۴۲۰ کیلومتر می‌رسد و رودهای کلوته، تایر، ی کلارنس و وایتاکیاز دیگر رودهای مهم آن محسوب می‌شوند. دریاچه تاوپو با مساحت ۶۰۵ کیلومتر مربع که در جزیره شمالی قرار دارد، همراه با دریاچه یخچالها و یخرودهای طبیعی و کوههای پوشیده از برف و جلگه‌ها و دره‌های سبز و خرم از دل انگیزترین مناظر طبیعی این سرزمین به شمار می‌آید.
پراکندگی زیستی[ویرایش]
دورافتادگی این سرزمین به ایجاد یک حیات جانوری و گیاهی منحصربه‌فرد منجر شده، هرچند ورود حیوانات غیر بومی توسط مهاجران آسیب‌های زیادی به حیات وحش این سرزمین وارد کرده و بسیاری از گونه‌های جانوری این سرزمین منقرض یا در خطر انقراض قرار گرفته‌اند.
هشتاد درصد حیوانات این سرزمین بومی نیوزیلند هستند، موجوداتی که نیاکان آنها هزاران سال پیش از مسیر دریا وارد آن شده و با توجه به ویژگیهای محیطی آن تغییر شکل یافته‌اند.
وجود پرندگانی که قدرت پرواز ندارند و دارای رفتاری کاملاً غیر تهاجمی هستند، یکی از خصیصه‌های حیات وحش نیوزیلند است که بدلیل عدم وجود جانوران درنده و ماردر نیوزیلند پدید آمده‌است. مرغ کیوی یکی از این پرندگان است که نشان ملی این کشور شده‌است. از حشرات شگفت‌انگیز این سرزمین می‌توان وتا را نام‌برد؛ بزرگترینحشره جهان که تا اندازه موش خانگی رشد می‌کند.
نیوزیلندی‌ها در سال‌های اخیر با تلاش برای کاهش گونه‌های جانوری و گیاهی مهاجر و جایگزینی آنها با گیاهان و حیوانات بومی و احداث ذخیره‌گاه‌های زیستی برای احیای طبیعت کشورشان تلاش کرده‌اند.
تقسیمات کشوری و شهرهای بزرگ[ویرایش]
تقسیمات کشوری در نیوزیلند به شرح زیر است:
شهر ولینگتون پایتخت و سومین شهر پرجمعیت نیوزیلند است. جدول زیر ده شهر پرجمعیت نیوزیلند را به همراه «جمعیت شهر» و «جمعیت شهر+حومه» نشان می‌دهد:
| رتبه | شهر | جمعیت در محدوده شهری | جمعیت با احتساب حومه | رتبه | منطقه |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | آوکلند[۱] | ۴۴۴٬۱۰۰ | ۱٬۳۳۳٬۳۰۰ | ۱ | آوکلند |
| ۲ | کرایست چرچ[۱] | ۳۸۶٬۱۰۰ | ۴۵۰٬۰۰۰ | ۲ | کانتربوری |
| ۳ | ولینگتون[۲] | ۱۹۵٬۵۰۰ | ۳۸۶٬۰۰۰ | ۳ | ولینگتون |
| ۴ | هامیلتون[۱] | ۱۴۰٬۷۰۰ | ۲۰۰٬۳۰۰ | ۴ | وایکاتو |
| ۵ | دنیدن[۱] | ۱۱۵٬۷۰۰ | ۱۲۳٬۷۰۰ | ۵ | اتاگو |
| ۶ | تائورانگا[۱] | ۱۱۲٬۵۰۰ | ۱۱۸٬۲۰۰ | ۶ | بای آف پلنتی |
| ۷ | پالمرستون نورث[۲] | ۸۰٬۲۰۰ | ۸۰٬۷۰۰ | ۷ | ماسی |
| ۸ | هاستینگز[۱] | ۶۵٬۱۰۰ | ۷۴٬۳۰۰ | ۸ | هاوکس بای |
| ۹ | نلسون[۱] | ۴۵٬۰۰۰ | ۵۹٬۲۰۰ | ۹ | نلسون |
| ۱۰ | اینورکارگیل[۱] | ۴۸٬۳۰۰ | ۵۲٬۰۰۰ | ۱۰ | سوت لند |
مردم‌شناسی[ویرایش]
جمعیت نیوزیلند ۴٫۳ میلیون نفر است. حدود ۷۸٪ آنان خود را اروپایی معرفی می‌کنند. اروپائیان زلاندنو به «Pākehā» معروف هستند. این کشور از لحاظ نژادی به دو بخش عمده و بزرگ تقسیم شده‌است. بیشتر اروپائی‌ها تبار بریتانیایی یا ایرلندی دارند و مهاجرانی که از آلمان، ایتالیا، یوگسلاوی، هلند،اتریش و سوئیس آمده‌اند هم جمعیت قابل توجهی دارند. در سرشماری سال ۲۰۰۶ مائوریها ۱۵٪، آسیایی‌ها ۹٫۲٪ و پولینزی‌های غیر مائوری ۶٫۹٪ جمعیت را تشکیل می‌دادند. (هر شخص در سرشماری می‌تواند خود را از دو گروه قومیتی معرفی کند). انگلیسی و مائوری زبان‌های اصلی این کشور است.
نرخ باروری در نیوزیلند به نسبت سایر کشورهای توسعه یافته کمی بالاتر است. هر زن نیوزیلندی به‌طور میانگین ۲/۱ فرزند را در طول عمر خود به‌دنیا می‌آورد. امید به زندگی بسیار بالاست که برای هر کودک دختر ۸۳/۳ سال و هر پسر ۸۰/۷ سال است.
نیوزیلند یک کشور عمدتاً شهرنشین است. ۸۶٪ مردم در ۱۶ منطقه شهری این کشور زندگی می‌کنند و نیمی از آنها در سه شهر اصلی آوکلند،ولینگتون و کرایست چرچ به‌سر می‌برند.
نودونه درصد بزرگسالان نیوزیلندی باسواد هستند. البته ۲۲٪ آنها از تحصیلات رسمی برخوردار نیستند. بیش از ۱۸٪ مردم نیز مدرک دانشگاهی دارند.
دولت نیوزیلند سیاست بسیار بازی نسبت به مهاجران دارند. در سند استقلال نیوزیلند حاکمان این کشور تعهد کرده‌اند که هر سال معادل یک درصد جمعیت این کشور مهاجر بپذیرند. در حال حاضر بیست‌وسه درصد جمعیت کشور در خارج از این سرزمین به‌دنیا آمده‌اند که یکی از بالاترین رقم‌ها در دنیاست. بیست‌ونه درصد آنها بریتانیایی یا ایرلندی هستند. مهاجران آسیای شرقی به‌ویژه چینی‌ها در سال‌های اخیر افزایش زیادی یافته‌اند.
مذهب[ویرایش]
تا پیش از ورود اروپاییان به نیوزیلند، مائوریها از آیین دیرینه و بدوی خود پیروی می‌کردند، ولی امروزه بیشتر مائوریها به مسیحیت گرویده‌اند. مسیحیتمهم‌ترین دین نیوزیلند است، ۵۶٪ مردم این کشور مسیحی هستند. انگلیکانها، کاتولیکها، پرسبیترنها، متدیستها و باپتیست مهمترین گروههای مسیحی هستند. سی‌وپنج درصد مردم خود را بدون اعتقاد به مذهب معرفی کرده‌اند. بودیسم، هندوئیسم، اسلام، بهائی و مذاهب دیگر هم پنج درصد جمعیت نیوزیلند را تشکیل می‌دهند. در نیوزیلند دین از حکومت جدا بوده و طبق قانون، دین و مذهب آزاد بوده و هر کس می‌تواند آئین‌های ویژه دینی خود را آزادانه به جا بیاورد.
سیاست و حکومت[ویرایش]
نیوزیلند یک حکومت مشروطه سلطنتی و دارای یک دمکراسی پارلمانی است. بالاترین مقام در این شاهنشاهی ملکه الیزابت دوم است که در قانون عناوین شاهنشاهی ۱۹۷۴ ملکه نیوزیلند و رئیس کشور لقب گرفته‌است. فرماندار کل که با توصیه نخستوزیر زلاندنو منصوب می‌شود، نماینده ملکه و شخص اول کشور است. جرمیا ماتپارایدر حال حاضر این سمت را برعهده دارد.
این کشور همانند بریتانیا قانون اساسی مدون ندارد، اما قانون مشروطه سال ۱۹۸۶ مقررات پایه این حکومت را بیان کرده‌است. نخست وزیر رئیس دولت است و توسط پارلمان انتخاب می‌شود، نخست وزیر فعلی این کشور جان کی از حزب ملی است.
در انتخابات سراسری که هر سه سال یک‌بار برگزار می‌شود، صدوبیست نماینده پارلمان این کشور انتخاب می‌شوند. پس از انتخابات سال ۲۰۰۸ حزب ملی در ائتلاف با اکت نیوزیلند به رهبری جان باسکاون قدرت را به‌دست گرفت. فیل گف دبیر کل حزب کارگر رهبر اپوزیسیون است دو حزب حزب سبز نیوزیلند و ترقی خواه هم از مخالفان دولت هستند که ائتلاف تشکیل داده‌اند. حزب سبز از احزاب مهم این کشور است که متعهد شده‌است به نفع ائتلاف راست گرایان رأی ندهد. حزب مائوری و حزب قانون هم در طرف موافق دولت قرار دارند.
از مارس ۲۰۰۵ تا اوت ۲۰۰۶ نیوزیلند تنها کشور دنیا شد که ریاست هر سه قوه آن برعهده بانوان بود؛
- ملکه الیزابت
- فرماندار کل سیلویا کارترایت
- رئیس دیوان عالی نیوزیلند سیان الیاس
- رئیس مجلس نمایندگان مارگارت ویلسون
- رئیس دولت هلن کلارک
جالب اینکه در آن هنگام مدیر عامل تله‌کام نیوزیلند بزرگترین شرکت تجاری کشور هم خانم ترزا گاتونگ بود.
نیوزیلند به‌طور تاریخی از پیشگامان جنبش رفع تبعیض جنسیتی بوده‌است. این کشور در سال ۱۸۹۳ اولین کشور جهان بود که حق رأی زنان در انتخابات را به رسمیت شناخت. البته تا سال ۱۹۱۹ زنان این کشور حق عضویت در پارلمان نیوزیلند را نداشتند. در حال حاضر زنان بخش بزرگی از کرسی‌های پارلمان، وزارت خانه‌ها، شوراهای شهر و شهرداریها را به تصرف خود در آورده‌اند.
اقتصاد[ویرایش]
نیوزیلند اقتصاد پیشرفته و پررونقی دارد. تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۰۷ به ۱۲۸/۱ میلیارد دلار و تولید سرانه آن به ۳۰۲۳۴ دلار رسید که در ردیف بیست و هشتم دنیا و نزدیک به کشورهای اروپای جنوبی قرار می‌گیرد (اسپانیا بیش از ۳۳ هزار دلار و آمریکا بیش از ۴۶ هزار دلار است).
از سال ۲۰۰۰ تاکنون سطح درآمد میانه خانواده‌های نیوزیلندی افزایش چشمگیری داشته‌است. باوجود اینکه سطح درآمدهای مردم این کشور پائینتر از بسیاری از کشورهای جهان اول قرار دارد، اما تحقیقات بین‌المللی نشان داده که مردم این کشور دارای سطح بالای رضایت از زندگی هستند:
- شاخص توسعه انسانی صندوق توسعه اقتصادی-اجتماعی ملل متحد در سال ۲۰۰۶: سوم
- کیفیت زندگی مجله اکونومیست در سال ۲۰۰۶: دهم[۳]
- بررسی رضایت از زندگی انستیتو لگاتوم در سال ۲۰۰۷: اول
- سطح کامروایی عمومی انستیتو لگاتوم در سال ۲۰۰۹: دهم[۴]
- بررسی کیفیت زندگی مؤسسه مرسر در سال ۲۰۱۰: آوکلند چهارمین و ولینگتون دوازدهمین شهر مناسب برای زندگی در دنیا هستند[۵].
- ضریب جینی («توزیع عادلانه درآمد»): ۳۶/۲ (پنجاه و چهارم)
- شاخص صلح جهانی در سال ۲۰۰۹: ۱/۲ (اول)[۶]
- آزادی مطبوعات (از خبرنگاران بدون مرز): پنجم[۷]
- شاخص فساد اقتصادی: کشوری که کمترین فساد اقتصادی را دارد. (اول)[۸]
فرهنگ[ویرایش]
ریشه فرهنگ نیوزیلند را باید در فرهنگ انگلیسی جستجو کرد ضمن اینکه فرهنگ مائوری تاثیر عمیقی بر روی فرهنگ امروز نیوزیلند گذاشته‌است و امروزه سبک زندگی مائوریها و اروپایی‌تباران تفاوت زیادی با یکدیگر ندارد.
در کل نیوزیلند به واسطه مهاجرت گسترده، کشوریست چند فرهنگی که گروههای مختلف قومی و مذهبی در برگزاری آداب و رسوم خود آزاد می‌باشند.
سینما[ویرایش]
در عرصه سینما اگرچه نیوزیلند از لوکیشن‌های محبوب فیلم‌برداری می‌باشد اما سینمای این کشور از دهه ۱۹۶۰ شاهد رشد و شکوفایی بوده‌است. از فیلم‌های معروف تاریخ سینمای نیوزیلند می‌توان به سگ‌های خواب‌آلود، پیانو و خداحافظ پورک پای اشاره کرد.
سینمای نیوزیلند در دهه گذشته عصر طلایی خود را پشت سر گذاشته‌است که فیلم‌های موفقی همچون آخرین سامورایی، استخوان‌های دوست‌داشتنی (فیلم)، کینگ کونگ و سه گانهٔ ارباب حلقه‌ها ساختهٔ پیتر جکسون شاهد بر این مدعی هستند.
ورزش[ویرایش]
ورزش نقشی اساسی در فرهنگ نیوزیلندی ایفا می‌کند و ورزش راگبی به عنوان ورزش ملی این کشور شناخته می‌شود. تیم ملی راگبی نیوزیلند دارای افتخارات بین‌المللی زیادی است و جزء بهترین تیم‌های جهان است که دارای چند دوره قهرمانی در ادوار مختلف جام جهانی راگبی بوده است. همچنین بر اساس آخرین رتبه‌بندی فدراسیون راگبی در رتبه اول قرار دارد. نیوزیلند همچنین در سال ۲۰۱۱ برای دومین بار میزبان جام جهانی راگبی است.
فوتبال هم از ورزش‌های محبوب در نیوزیلند است و تیم ملی فوتبال زلاندنو موفق به حضور در دو دوره جام جهانی فوتبال شده‌است.
